Monumenten

Het gebouw van de Lutherse kerk gelegen op de kruising Prins Hendrikstraat- Jacob Canisstraat, is terecht een bijzonder gemeentelijk monument. Dit temeer omdat het twee rijksmonumenten bevat te weten het Van Deventer/Heijneman orgel (Monumentnummer: 476729) uit 1758 en de preekstoel die dateert van 1671. Beide rijksmonumenten zijn afkomstig uit de eerste Lutherse kerk aan de Grotestraat.

Het oudste in Nijmegen gebouwde orgel

Monumentgegevens:
Monumentnummer: 476729
Status: rijksmonument
Inschrijving register: 27 juli 1994.
Omschrijving:
Lutherse kerk, vanwege het van oorsprong een-klaviers ORGEL, in 1756 gemaakt door M. van Deventer te Nijmegen. In 1781 hersteld door A.F.G.Heyneman. In 1940 omgebouwd door G.van Leeuwen te Leiderdorp tot een twee-klaviers orgel met vrijstaande speeltafel en elektrische tractuur, in 2013 in oorspronkelijke staat gerestaureerd door Van Eeken orgelbouw.

Matthijs van Deventer begon met de bouw van het orgel. Van Deventer jr. voltooide het werk van zijn vader. Orgelmaker A.F. Heyneman (1751-1804) deed in 1781 een ingrijpend herstel. Hij was als medewerker van Ludwig König naar Nijmegen gekomen voor de bouw van het befaamde Königorgel (1776). Hun samenwerking betekende een apotheose binnen de Nijmeegs-Rijnlandse orgelcultuur.
Het orgel is in 2013  in de oorspronkelijke staat gerestaureerd (van Eeken, Orgelbouw, Herwijnen). Niet alleen de orgelkas en de oorspronkelijke pijpen, zijn gerenoveerd, ook de windlade en tractuur zijn gereconstrueerd. Eerste adviseur, Jan Jongepier (helaas op 65 jarige leeftijd overleden), werd opgevolgd door Aart van Beek en later door Herald Vogel die de finale van de  restauratie cq. reconstructie begeleidde. De restauratieschilder Leo Scholten uit Huissen verzorgde het schilder- en verguldwerk van de orgelkas. Het orgel heeft nu weer 1 klavier en aangehangen pedaal (C-g). Het heeft twee spaanbalgen met trapinstallatie (winddruk 68 mm., temp. Kellner-Bach).

De herstelde dispositie is:
Prestant 8 (1781),
Quintadena 8′ (1758/2013),
Holpijp 8′ (1758/1781),
Viola da Gamba 8′ disc. (2013),
Cornet 4sterk disc. (2013),
Quint 3′ (1758),
Octaaf 3′ (1758/1781),
Superoctaaf 2′ (1758),
Sesquialter 2 sterk disc. (1758),
Fluit 4′ (1758 & 19′ eeuw),
Mixtuur 4 sterk (1758/2013),
Trompet 8′ (2013),
Tremulant,
Ventiel.
Dit bijzondere orgel van Nijmeegse signatuur heeft de toonhoogte 409 Hz. Deze toonhoogte is bij de frontpijpen van Heyneman (1781) door de orgelmaker teruggevonden en komt overeen met de in omstreeks 1725 gebouwde traverso van Robbert Wyne, een bekende Nijmeegse fluitenbouwer (1698-1774). Deze traverso ligt in het depot van museum Het Valkhof. Op 15 december 2019 is geconstateerd dat de a’ van die traverso op 409 Hz staat. Dus een echte Nijmeegse a’.

De kansel
De kansel dateert uit 1671 en is evenals het orgel afkomstig uit de eerste Lutherse kerk aan de Grotestraat, vlak bij de Steenstraat. Daar hebben de lutheranen tot 1924 gekerkt.